Er moet veel meer biobased gebouwd worden. Om dit te stimuleren heeft de Rijksoverheid de Nationale Aanpak Biobased Bouwen opgestart met een budget van maar liefst 200 miljoen euro om de ambitieuze doelstellingen in 2030 te halen. Emergo bouwt als houtsysteembouwer al grotendeels biobased, maar kijkt voortdurend naar nieuwe mogelijkheden. Directeur Koos Wessels en inkoper Ben Mateman vertellen over een aantal projecten waar Emergo houtwol, stro en sedum heeft toegepast in daken en gevels.
Houtwol als gevelisolatie
Dat de markt aan het veranderen is kan Koos beamen: “Je merkt dat er steeds meer aanvragen zijn naar biobased materialen.” Zo heeft Emergo bijvoorbeeld voor een project in Eindhoven HSBwanden geïsoleerd met houtwol. Koos vertelt: “De opdrachtgever vroeg om biobased isolatie, de keuze was aan ons welk materiaal dat zou worden. Houtwol heeft goede isolatieprestaties, een kwaliteitscertificaat en paste voor dit project het beste in ons productieproces.”
In tegenstelling tot traditionele glaswolisolatie rollen, wordt houtwol geproduceerd als wol die moet worden ingeblazen, of als grote houtwolplaten. “En die platen zijn eigenlijk best wel stug”, zegt Ben. “Glaswol is heel soepel en vormt zich naar de ruimte waarin het wordt aangebracht, maar met houtwol gaat dat niet. Dat moet allemaal echt precies op elkaar afgestemd zijn. Dit betekent ook dat houtwol om meer opslagruimte vraagt. Glaswol kan tot zeven keer gecomprimeerd aangevoerd worden, terwijl houtwolplaten worden geleverd in de benodigde dikte. Dus je ziet dat je je productiemethode echt moet aanpassen. Maar als je daarin slaagt, is het eindresultaat wel beter.”
Naast de milieu-impact heeft houtwol ook andere positieve eigenschappen. Houtwol kan de snelheid waarmee de warmte op een hete zomerdag de woning binnenkomt vertragen. “Dat wordt warmte-accumulatie genoemd,” legt Koos uit. “Hoe lang duurt het als het buiten dertig graden is, voordat die warmte door de wand heen is gedrongen en het binnen ook dertig graden wordt? Houtwol scoort daar beter dan glaswol.” Ben vult aan: “En stro doet het nog veel beter! Eigenlijk is dat bijna gekoppeld aan het gewicht, want stro blaas je in met tachtig of negentig kilo per kuub. Ter vergelijking, glaswol is zeventien kilo per kuub. Dat is nogal een verschil. En bij houtwol is dat vijftig. Dus hoe zwaarder het isolatieproduct dat je toepast, hoe beter die de faseverschuiving organiseert en hoe trager de warmte naar binnen komt.”
Een ander voordeel is dat je met biobased isolatiematerialen dampopen kan bouwen, waarbij de woning als het ware kan ‘ademen’, wat leidt tot een stabiele luchtvochtigheid. “Dat is uitgesloten met glas- en steenwol,” vertelt Ben. “Als daar een druppeltje water in komt, kan dat niet opgenomen worden in het materiaal. En als die waterdruppel niet kan verdampen, gaat het hout op den duur natuurlijk schimmelen en rotten. Maar biobased isolatiematerialen kunnen vocht in de vezel opnemen. Het vocht dat door de constructie heen gaat, wordt dus eerst in de vezel opgenomen en daarna afgegeven aan de buitenlucht zonder dat het hout nat wordt.”
Sedumdaken met dakvensters
Het Erasmusveld in Den Haag is een project waar een ander type biobased materiaal is toegepast: sedum. Emergo leverde de daken waar het sedum op verwerkt moest worden. “Het is gelukt, maar het kostte wel extra aandacht”, zegt Koos. “De grote uitdaging voor ons was dat er ook dakvensters in kwamen waar de sedum omheen kwam te liggen. Daarbij moet de waterdichting gegarandeerd zijn. We hebben ook advies van de dakraamfabrikant gehad. Die heeft echt samen met ons, de sedumfabrikant en de dakdekker gezeten om goed af te spreken hoe we het moesten aanpakken.”
Net zoals bij de houtwol, moest bij de sedumdaken de bouwmethode ook aangepast worden. Ben legt uit waarom: “Hoe de vochthuishouding in zo'n dak werkt is weer anders en wel wat complexer. Normaal gesproken kan een dak altijd aan de buitenkant uitademen, maar bij sedum heb je 95% van alle dagen daar een natte deken overheen liggen. Het vraagt wel weer andere aandacht voor zo'n project, zodat er geen vochtproblemen ontstaan.”
Met een sedumdak geef je een stukje oppervlakte terug aan de natuur.
Vooral insecten zoals vlinders en bijen profiteren van het sedum als een voedselbron. Maar naast dat sedumdaken goed zijn voor de biodiversiteit, biedt het ook voordelen voor het leefklimaat in het huis. “Hier heb je ook met warmte accumulatie te maken, vertelt Koos. “Dat scheelt heel veel met een sedumdak. Het blijft koel.” “En soms zie je dat het vertragen van de afvoer van het regenwater ook meespeelt bij de keuze voor een sedumdak”, vult Ben aan. “De sedumplanten kunnen het regenwater vasthouden als een soort spons. Dat kan overbelasting van het rioolstelsel tegengaan. Maar dat is wel een beperkte functie. Een consequentie kan zijn dat de initiële kosten hoger zijn dan dakpannen, en je hebt ook ieder jaar onderhoudskosten.”
Nieuwe methodes en kennis
Zoals uit deze twee projecten duidelijk naar voren komt, kunnen traditionele materialen niet zomaar vervangen worden met biobased materialen. Ben legt uit dat biobased bouwen voor de hele branche op dit moment dus nog wel een uitdaging is: “We krijgen het wel voor elkaar, maar nog niet zo efficiënt. Je ziet dat er echt een vraag is naar nieuwe kennis en kunde. Ook is het nu nog duurder. Het zal niet zomaar op het niveau komen wat gelijk is aan de klassieke bouwmethodes, maar het kan er wel behoorlijk naartoe groeien als het meer toegepast wordt en de verwerkingsmethodes beter uitgedacht en ontwikkeld zijn. Ik ben heel benieuwd hoe de markt zich gaat ontwikkelen.”
Ben: “Je ziet dus dat mensen vaak op zoek zijn, maar soms nog niet het antwoord vinden. Laatst spraken we een partij, waaraan wij voorstelden een duurzaam dak te maken. Ze waren direct helemaal enthousiast: “Dat is nou eindelijk een keer een reactie van de andere kant, vanuit de maakindustrie!” Zij hadden al een paar keer geprobeerd om ergens een duurzaam dak te krijgen, maar dat was nog niet gelukt.” “De opdrachtgever van de woningen heeft al een boer gecontracteerd voor een hoeveelheid stro en zocht dus nog een partij die dat als isolatiemateriaal kon verwerken in de productie van de woningen. We hebben een eerste testelement geproduceerd in Almelo met het inblazen van stro. Na een goede beoordeling worden drie woningen in opdracht gegeven als eerste pilot. En als die pilot slaagt, dan krijgen we de opdracht voor de rest van het project.”
Je ziet dat je je productiemethode aan moet passen, maar als je daarin slaagt, is het eindresultaat wel beter.
Voor Ben is het klip en klaar: “Wij staan helemaal open voor biobased bouwen en biobased isolatiemateriaal! Bij ons vind je een open mind, en geen dichte deur.” “Maar we maken ook zelf onze keuzes”, voegt Koos toe. “We willen de nieuwe technieken goed beproeven.”
Stro inblazen, wordt vervolgd
Na het interview blijven Koos en Ben nog gedachtes uitwisselen met elkaar over hoe het productieproces voor het inblazen van stro het beste georganiseerd kan worden. De opties die besproken worden gaan allerlei kanten op. “Zo zijn we altijd aan het nadenken”, zegt Koos lachend als afsluitende zin.
Zie hieronder nog een aantal foto's van het inblazen van stro in prefab dakelementen voor het pilotproject:
